Hit and run OCD

Dwang kan zich hechten aan oneindig veel onderwerpen. Hit and run OCD is een voorbeeld dat ik uit ervaring heb leren kennen. Na jarenlang zonder angst auto te hebben gereden, werd ik van de ene op de andere dag obsessief bang om per ongeluk iemand aan te rijden. Of erger nog, het niet eens door te hebben! 

Kleine triggerwarning: mijn hit and run OCD, nare voorstellingen en false memory OCD gingen hand in hand.

Iedereen heeft wel eens een moment in de auto dat je je plots beseft een stukje op de automatische piloot te hebben gereden. Dat je een stukje van je rit ‘gemist’ lijkt te hebben, terwijl je gewoon veilig doorgereden bent. Heel menselijk. Exact zo’n moment ervoer ik eens na een lange werkdag. Mijn dwang greep dit meteen aan als (onterecht) bewijs om mijn rijkunsten in twijfel te trekken.

Toen ik laat in de avond mijn 30 kilometer lange rit naar huis maakte, reed ik in het donker door de lege stad. Onderweg speelde de intensieve werkdag nog door mijn hoofd. Ondertussen passeerde ik talloze stoplichten en vroeg mezelf ineens af: “Dat laatste stoplicht; was die nou groen of rood?” In een split second vloog de doodsangst me naar de keel. Wat als mijn automatische piloot een fout had gemaakt en ik door rood zou zijn gereden? Als ik dit niet in de gaten had gehad, wat zou ik dan nog meer gemist hebben in het verkeer? In een mum van tijd durfde ik mijzelf niet meer te vertrouwen achter het stuur. Elke milliseconde wilde ik bewust registreren. Ik begon mijn zintuigen, beoordelingsvermogen en herinneringen steeds meer in twijfel te trekken. Als ik met mijn auto voor een zebrapad stond vroeg ik mezelf af: Heb ik wel écht goed gekeken? Is er écht niemand op het zebrapad? Terwijl ik voor mijn neus zag dat er niemand liep. Als ik vervolgens de zwartwitte strepen passeerde, begon ik te twijfelen aan mijn herinnering. Had ik niets gemist? Had ik niemand aangereden? Had ik een bonk gehoord? (Met muziek op rijden durfde ik niet meer, want wat als ik signalen van een aanrijding zou missen…) Of had ik een bult gevoeld onder mijn wielen? (Elke drempel of steentje onder mijn wielen triggerde nare voorstellingen over aanrijdingen die ik zou kunnen veroorzaken…) 

Als ik de doodsangst en constante onrust niet van me af kon zetten en wegrelativeren (natuurlijk is er niets gebeurd!) dan reed ik een stukje van de route terug of de rotonde die ik net gepasseerd was nog een keer rond om te kijken of ik écht geen gewonde of overleden mensen achterliet, uit angst dat er iemand dood zou gaan door mijn toedoen en ik daarbij ook nog eens een misdrijf zou plegen vanwege doorrijden na een ongeluk. Wanneer ook deze extra controle mij geen geruststelling meer gaf zocht ik thuis nog urenlang op de website van 112meldingen of er hulpdiensten waren uitgerukt op de wegen waar ik gereden had. Omdat ik mijn herinneringen niet meer durfde te vertrouwen zocht ik buiten mijzelf naar het bewijs dat ik écht niemand schade zou hebben berokkend. Uiteindelijk kon ook de website mij niet meer geruststellen, al vond ik natuurlijk niks! Er brak een periode aan waarin ik de auto (met pijn in mijn hart) zoveel mogelijk liet staan om al de bovenstaande onrust te vermijden.

Je kunt je voorstellen dat ik wel eens een afspraak miste omdat ik geen ‘durf’ en energie meer overhad om ergens heen te rijden. Helaas gold dit in die periode ook geregeld voor de afspraken met mijn therapeut. Afspraken die ik o zo hard nodig had. Maar ik durfde haar niet te vertellen over mijn rijangst en nare voorstellingen in het verkeer, uit angst dat ze mijn probleem wellicht verkeerd zou interpreteren en mijn rijvaardigheid in twijfel zou trekken. Ik was ontzettend bang dat ze de inhoud van mijn angst serieus zou nemen (m.a.w.: dat ze zou denken dat ik een slechte chauffeur of gevaar op de weg zou zijn) en dat ze het onderliggende mechanisme van de OCD niet voldoende zou begrijpen. Ik was bang dat ze me ‘uit zou leveren’ aan het CBR en dat die me aan allerlei rijtesten zouden onderwerpen. Het inschakelen van het CBR zou mijn OCD juíst zien als bewijs dat er wat mis was met mijn rijvaardigheid en dát zou het vertrouwen in mijzelf dan nog verder afbrokkelen… als een gigantische compulsie!

Diep in mijn hart wist ik ergens wel dat er niets mis was met mijn rijkunsten, maar dat ik mijzelf simpelweg niet meer vertrouwde, op exact dezelfde manier zoals ik die inmiddels kende van alle andere onderwerpen waar mijn OCD zich aan gehecht had. Gelukkig begreep mijn volgende therapeut (waarbij ik wel openheid durfde te geven) dit ook. “Het gaat niet om de inhoud van de onrust, toevallig zit die nu op autorijden”. Tijdens mijn therapie (ERP*) stapte hij dan ook vol vertrouwen naast mij in de auto en kreeg ik de opdracht om met hem naast me verschillende autoritten te maken door hartje binnenstad. Vol met stoplichten, zebrapaden en rotondes. Zijn conclusie: “Er is niets mis met jouw rijkunsten, alleen met het onterechte wantrouwen jegens jezelf.” Dit was voor mij het startpunt om mijn automatische piloot en rijkunsten weer te gaan leren vertrouwen. En opnieuw met een gerust hart in mijn achteruitkijkspiegel te mogen kijken.

*ERP = Exposure & Response Preventie